Szkody łowieckie w kukurydzy

Kukurydza (łac. Zea Mays) to roślina uprawna należąca do rzędu wiechlinowce (trawowce, trawy) rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z terenów dzisiejszego Meksyku. Do Polskie trafiła z południa Europy w XVIII wieku. Obecnie według danych GUS w 2021 roku areał uprawy kukurydzy w Polsce wynosi prawie 1,7 mln ha.

Wykres 1 – Wzrost areału uprawy kukurydzy w Polsce (Źródło GUS)

Kukurydza uprawiana jest głownie na ziarno i na zielonkę. Zielonka służy do sporządzania kiszonek (pasza dla zwierząt, substrat do produkcji biogazu). Kukurydza jest rośliną uprawną, w której podobnie jak w rzepaku i ziemniakach, często występują szkody łowieckie. Główną tego przyczyną  jest pojawiająca się w lipcu kolba wypełniona ziarniakami, które zawierają dużą ilość węglowodanów. Węglowodany podobnie jak u ludzi znajdują wielu amatorów  w świecie zwierząt. Łan kukurydzy oferuje bardzo dobre warunki bytowe dla zwierzyny. Zabiegi agrotechniczne przeprowadza się w kukurydzy głównie do fazy 6 liścia (z nielicznymi wyjątkami). Całość nawożenia kukurydzy podawane jest pod korzeń tj. podczas siewu. Mniej więcej od połowy czerwca do zbioru, łan kukurydzy oferuje dużo bardzo smacznej karmy oraz przyjemny mikroklimat. Należy dodać że łan kukurydzy osiąga wysokość w zależności od odmiany średnio od 1 m do 2,5 m wysokości. W wielu sołectwach a nawet gminach, głównie tam gdzie hoduje się bydło, kukurydza stanowi podstawowy składnik struktury upraw rolnych. Powstają duże zwarte „kukurydziska” o powierzchni nieraz kilkuset hektarów. Szkody łowieckie powstają w trzech głównych fazach rozwojowych uprawy:

1. Po zasianiu – głównie dziki żerują na materiale siewnym powodując jego wybranie lub na zeszłorocznych resztkach pożniwnych. Coraz częściej niestety szkody w zasiewach powodują żurawie i krukowate. Dlatego konieczna jest lustracja zasiewów kukurydzy pod kątem wystąpienia szkód  od ptactwa i ewentualne sporządzenie dokumentacji fotograficznej. Należy pamiętać że podstawową zasadą jest przeprowadzanie oględzin po zakończeniu wschodów kukurydzy. Uprawy bardzo silnie uszkodzone tj. powyżej 70 %  warto przesiewać.  Jest to rozwiązanie wykraczające poza obowiązujące akty prawne w tym zakresie, jednak dość powszechne w praktyce. Dzierżawca obwodu łowieckiego pokrywa koszty ponownego zasiewu uprawy tj. koszt materiału siewnego i usługi siewu. Nawóz pozostaje w glebie. Po ponownym założeniu uprawy przez Posiadacza, jej historia zaczyna się na nowo. Całość ustaleń Stron w tym wartość ponownego zasiewu uprawy należy zaprotokółować w protokole oględzin. Pamiętajmy że aby prawidłowo oszacować szkody łowieckie na zasiewach, posiadacz uprawy zobowiązany jest dokonać zgłoszenia szkód łowieckich  zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków szacowania szkód w uprawach i płodach rolnych tj. w ciągu 3 dni od ich stwierdzenia.

Foto 1. Charakterystyczne otwory i tropy w miejscach zalegania ziarna kukurydzy (Ł.Pertek).

2. W fazie wzrostu pędu – głównie przez jelenie i daniele, które zgryzają pęd główny powyżej 4-6 liścia. Roślina najczęściej wegetuje, bardzo często jest w stanie wykształcić kolbę, która jest mniejsza i gorzej zaziarniona niż jej „rówieśniczki” nie uszkodzone przez zwierzynę. W tym przypadku nie zawsze roślina uszkodzona jest 100 % szkodą łowiecką. Należy przeprowadzić porównanie plonowania roślin uszkodzonych z roślinami nieuszkodzonymi.
3. Od fazy formowania kolb do zbioru – szkody powodowane przez zwierzynę łowną, mają charakter placowy jak i punktowy. Kukurydza jest rośliną uprawianą w rzędach o rozstawie najczęściej 0,75 m. Zgodnie z brzmieniem § 3 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków szacowania szkód w uprawach i płodach rolnych, którego ustęp 10 mówi:

„Procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze stanowi uśredniony ze wszystkich uszkodzonych części uprawy iloraz liczby roślin uszkodzonych oraz faktycznej obsady roślin ustalonej na podstawie wartości średniej z prób przeprowadzonych w nieuszkodzonej części uprawy. W przypadku upraw roślin o rzadkiej obsadzie można zastosować metodę prób rzędowych”. Tak więc w myśl powyższego zapisu do określenia stopnia uszkodzeń punktowych uprawy można zastosować metodę prób rzędowych. Przy rozstawie rzędów wynoszącej 0,75 m długość próby 13,33 mb. daje nam powierzchnie próbną 10 m². Pamiętajmy że powierzchnie uszkodzeń placowych należy odjąć od powierzchni ogólnej uprawy i wtedy różnicy używać do określenie powierzchni uszkodzeń punktowych. Jeżeli chodzi o wartość zielonki z kukurydzy to od roku 2019 roku wspominanie Rozporządzenie jednoznacznie reguluje sposób określania wartości zielonki z kukurydzy na podstawie przelicznika jednostek zbożowych. Jak zostało to wspomniane na wstępie, kukurydza jest trawą, dlatego do obliczenia wartości 1 dt zielonki z kukurydzy należy użyć współczynnika 0,16 podanego w załączniku nr 1 przedmiotowego Rozporządzenia w pozycji 24 „zielonka z traw w uprawie polowej” oraz średniej ceny pszenicy konsumpcyjnej opublikowanej w ostatnim biuletynie informacyjnym pt. „Rynek zbóż” na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obszar Wielkopolski zaliczony jest to makroregionu północno -zachodniego.

Rys.1 Notowania cen za okres 21-27 sierpnia 2023

Na dzień 4 września 2023 roku wartość 1 dt zielonki z kukurydzy wyliczona w oparciu o przeliczniki jednostek zbożowych wynosi 95,7 zł x 0,16 = 15,31 zł/dt. Ponadto należy pamiętać o nieponiesionych kosztach zbioru transportu i przechowywania. Średnia cena usługi koszenia 1 ha kukurydzy na zielonkę oraz transportu do gospodarstwa na początku września 2023 w Wielkopolsce to około 1300 zł. Pryzmowanie i ugniatanie zielonki stoi najczęściej po stronie właściciela plantacji. Bardzo często kością niezgody pomiędzy szacującymi szkody łowieckie a poszkodowanym jest poziom strat zielonki podczas zbioru. Zaleca się weryfikację tego faktu po zebraniu uprawy na ściernisku. Poziom strat jest bardzo niewielki i nie należy go uwzględniać w wyliczeniach. Jeżeli chodzi o szacowania szkód łowieckich w uprawie kukurydzy na ziarno to należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

1. Najczęstszą formą sprzedaży ziarna jest sprzedaż ziarna mokrego kukurydzy o wilg. 30 % z pola (Loco) za pomocą transportu podstawionego przez kupującego, nieuzasadnione jest odejmowanie kosztów transportu i przechowywania
2. W związku z powyższym nie ma konieczności obliczania kosztów suszenia kukurydzy, zwłaszcza w dobie drożyzny paliw.
3. Skup kukurydzy prowadzony jest przez wiele podmiotów zatem ustalenie ceny skupu jest bardzo proste. Należy to zrobić przed szacowaniem za pomocą serwisów internetowych, stron internetowych.
4. Cena skupu zależna jest od wilgotności ziarna. Konieczne jest określenie wilgotności ziarna w dniu szacowania ostatecznego (wilgotnościomierz). Za każdy tonoprocent powyżej 30 % wilgotności odejmuje się określoną kwotę od ceny 1 t ziarna lub jeżeli stwierdzamy wilgotność poniżej 30 % dodajemy tę kwotę do ceny 1 t ziarna. Średnia cena suszenia 1 tonoprocent ziarna kukurydzy to kwota pomiędzy 20 a 25 zł.
5. Określamy wydajność uprawy biometrycznie biorąc pod uwagę wyliczoną obsadę polową, średnią masę ziarna na 1 roślinie.
6. Aby określić średnią masę ziarna na 1 roślinie należy zebrać reprezentatywną partię kolb (plon od 30 do 100 roślin) zważyć je w całości ( z osadkami), odjąć od wagi 20 % (masa osadek + straty przy zbiorze) podzielić przez liczbę roślin z których pobraliśmy kolby. Otrzymaną masę ziarna na 1 roślinie pomnożyć przez obsadę polową.
7. Nie zaleca się określania plonu ziarna metodą szacunkową choćby na podstawie wysokości roślin i ogólnego wyglądu łanu.

Komisja Współpracy z Organizacjami Rolniczymi i Szacowania Szkód